काठमाडौं- पछिल्लो समय बैंक तथा वित्तिय संस्थामा निक्षेप थुप्रिँदै गइरहेको छ। यसरी निक्षेप थुप्रिएपछि बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुले निरन्तर ब्याजदर घटाइरहेका छन्।
ब्याजदर घटिरहेको बेलामा कर्जा माग बढुनुपर्ने हो तर पनि कर्जा माग हुन सकेको छैन। कर्जा प्रवाह सुस्त भइरहेको देखिन्छ।
पछिल्लो समय बढिरहेको रेमिट्यान्सका कारण निक्षेप थपिइरहेको जानकारहरु बताउँछन्। ठूलो परिमाणमा तरलता बैंकहरुसँग हुँदा र ब्याजदर घट्दा पनि निजी क्षेत्रलाई जाने पर्ने कर्जा प्रवाह हुन नसक्नु दुखद रहेको अर्थविद् केशव आचार्य बताउँछन्। पछिल्लो समय बैंकहरुमा निक्षेपको वृद्धिदर कर्जाको वृद्धिदरभन्दा माथि रहेको छ। तर निजी क्षेत्रले ऋण लिएर लगानी गर्न असुरक्षित महसुस गर्नाले कर्जा प्रवाह हुन नसकेको उनको भनाइ छ।
‘बैंकबाट कर्जा गइरहेको छैन। यो भनेको हाम्रो नेपालको निजी क्षेत्र विश्वासको एकदमै ठूलो संकटमा छ। लगानी गर्न हिच्किचायो। किनभने, लगानी गरेँ भने म सुरक्षित छु कि छैन। मलाइ नाफा आउँछ कि आउँदैन भन्ने हिसाब निजी क्षेत्रले देखायो। त्यसले गर्दा अर्थतन्त्रको अरु पाटो विदेश जाने रोजगारी बढेको छ। तर आन्तरिक अर्थतन्त्रले रोजगारी विस्तार गर्न सकेको छैन,’ उनले भने।
जति लगानी छ, त्यो व्यापारमा मात्रै रहेको र पछिल्लो समय सेयर बजारमा अलिअलि लगानी सुरुवात भएको उनको भनाइ छ। व्यापार व्यवसाय र घरजग्गा कारोबार ठप्प रहँदा कर्जाको माग बढ्न नसकेको नसकेको उनको दाबी छ।
खराबकर्जा अनुपात ३.६३ प्रतिशत पुग्यो
पछिल्लो समय भाका नाघेको कर्जा असुलीमा पनि समस्या बढ्दै गएको छ। जसका कारण बैंकहरुको खराब (निष्क्रिय) कर्जा बढेको जनाएको छ। राष्ट्र बैंकले माघ मसान्तसम्म सबै वाणिज्य बैंकहरुको खराबकर्जा अनुपात ३.६३ प्रतिशत रहेको जनाएको छ। यसैगरी, खुद खराब कर्जा अनुपात भने १.१३ प्रतिशत सीमित छ।
नेपालका बैंकहरुको खुद खराब कर्जा एसियाका अन्य मुलुकहरुको तुलनामा कम रहेको राष्ट्र बैंकले सार्वजनिक गरेको उक्त तथ्यांकले देखाउँछ। तर पनि ९ वटा वाणिज्य बैंकको खुद खराब कर्जा ४ प्रतिशत माथि पुगेको बैंकले जनाएको छ।
यस्तै ४ वटा वाणिज्य बैंकहरुको खराब कर्जा २ प्रतिशतभन्दा कम छ। १० वटा वाणिज्य बैंकको खुद खराबकर्जा १ प्रतिशत भन्दा कम छ भने १० वटा वाणिज्य बैंकको खुद खराबकर्जा २ प्रतिशत भन्दा कम रहेको छ।
पछिल्लो समय बैंकहरुमा तरलता अत्यधिक बढ्दा नेपाल राष्ट्र बैंकले विभिन्न उपकरणबाट अरबौँ रुपैयाँ तानेर सन्तुलन कायम गर्दै आएको छ। तर पनि अहिलेसम्म सबै बैंक तथा वित्तीय संस्थामा ६१ खर्ब ७५ अर्ब रुपैयाँ निक्षेप संकलन भएको छ।
यस्तै ५० खर्ब ८८ अर्ब रुपैयाँ मात्रै कर्जा प्रवाह भएको छ। यसो हुँदा बैंकहरुको कर्जा निक्षेपको अनुपात (सीडी रेसियो) औसत ७९.९९ प्रतिशत पुगेको छ। जबकि बैंकहरुलाई अधिकतम सीडी रेसियो ९० प्रतिशत तोकिएको छ। यसर्थ बैंकहरुले एक सय रुपैयाँ लिँदा ९० रुपैयाँसम्म लगानी गर्न पाउँछन्। तर अहिले बैंकसँग कूल १०.०१ प्रतिशत अर्थात् करिब ४ खर्ब ८८ अर्ब रुपैयाँ मात्रै कर्जा लगानी योग्य रकम देखिन्छ।
यस्तै लगातार तरलता थुप्रिरहँदा निक्षेपको ब्याजदर एकल अंकमा झरेको छ। गत असोजमा यस्तो निक्षेपको ब्याजदर दोहोरो अंकमा थियो। सञ्चालनमा रहेका वाणिज्य बैंकहरुकै व्यक्तिगत मुद्दती निक्षेप औसत ७.७७ प्रतिशतमा सीमित भएको छ। गत असोजमा मात्रै औसत मुद्दती निक्षेपको ब्याजदर १०.२३ प्रतिशत थियो। पछिल्लो समय क्रमशः घट्दै कात्तिकमा औसत ९.९६ प्रतिशत, मंसिरमा ८.९९, पुसमा ८.१६ र माघमा ७.७७ प्रतिशतमा झरेको छ।
अहिले व्यक्तिगत मुद्दती निक्षेपमा अधिकतम ८ प्रतिशत ब्याज दिएका बैंकले संस्थागत मुद्दतीमा ६ प्रतिशतसम्म बैंकले दिएका छन्।
बचत खाताको तुलनामा कर्जा खाता थोरै
बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुमा ५ करोड ४० लाखभन्दा धेरै निक्षेप खाता संख्या रहेको छ भने १८ लाख ७१ हजारभन्दा धेरै कर्जा खाताहरु छन्। निक्षेप खाताको तुलनामा कर्जा खाता एकदमै कम छन्। बचत खाता भने नेपालको कुल जनसंख्याको दोब्बर रहेका छन्।
एउटै व्यक्तिको नाममा ६–७ बचत खाता खोल्ने प्रवृत्तिले अधिक देखिएको बैंकरहरु बताउँछन्। नेपाल राष्ट्र बैंकको विभिन्न अध्ययनले दोहोरो बैंक खाता हुने अधिक भएको देखाएको छ।
वाणिज्य बैंकको साधारण बचत (व्यक्तिगत र संस्थागत) खातामा मात्रै माघसम्ममा १४ खर्ब ९३ अर्ब ४४ करोड १५ लाख रुपैयाँ निक्षेप संकलन भएको छ। यो गत वर्षको सोही अवधिको भन्दा २१.७१ प्रतिशत अर्थात् २ खर्ब ६६ अर्ब ३९ करोड रुपैयाँले बढी हो।
कुल निक्षेपमा मुद्दती निक्षेपको अनुपात ५८.०७ प्रतिशत छ भने बचतको २७.६९, करेन्ट खाताको ७ प्रतिशत र कल निक्षेपको ६.४६ प्रतिशत छ।
मुद्दती निक्षेप खातामा दुई वर्ष र यसभन्दा बढी अवधिमा कुल मुद्दतीको ३४.०९ प्रतिशत हिस्सा ओगटेको छ। अर्थात् कुल मुद्दती निक्षेप ४ खर्ब १ अर्ब ४७ करोड ४१ लाख रुपैयाँमध्ये १ खर्ब ३६ अर्ब ८४ करोड हाराहारीको रकम २ वर्ष र यसभन्दामाथि अवधिका छन्। छोटा अवधिको कूल खातामा ३ खर्ब २२ अर्ब ४७ करोड ३४ लाख रुपैयाँ निक्षेप संकलन भएको छ। यो गत आर्थिक वर्षको तुलनामा २४.२१ प्रतिशत अर्थात् ६२ अर्ब ८५ करोड ८८ लाख रुपैयाँ बढी हो।
समग्रमा कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (जीडीपी) को अनुपातमा बैंक तथा वित्तीय संस्थाको कुल निक्षेप ११४.३४ प्रतिशत छ। जसमा वाणिज्य बैंकसँगको अनुपात १०१.१५ प्रतिशत, विकासको १०.९५ प्रतिशत र वित्त कम्पनीको २.२४ प्रतिशत छ।
नेपाल राष्ट्र बैंकले सार्वजनिक गरेको चालु आर्थिक वर्षको ७ महिनाको तथ्यांकअनुसार वार्षिक ६ खर्ब ८७ अर्ब ७४ करोड ६३ लाख रुपैयाँ वाणिज्य बैंकमा निक्षेप संकलन भएको छ। २०७९ माघसम्ममा ४६ खर्ब ३२ अर्ब ७५ करोड ६३ लाख रुपैयाँ रकम बचत खातामा थियो। २०८० माघमा बढेर ५३ खर्ब २० अर्ब ५० करोड २७ लाख रुपैयाँ पुगेको छ। अझ फागुन अन्त्यमा बढेर वाणिज्य बैंकको मात्रै निक्षेप ५४ खर्ब ६२ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1749200817.png)
