धनगढी– सुदूरपश्चिम प्रदेशमा बर्सेनि ठूलो परिमाणमा भारतबाट अवैध रूपमा चिनी भित्रिने गरेको पाइएको छ।
कैलाली भन्सार कार्यालयका अनुसार वार्षिक हजारौं टन चिनी अवैध रूपमा भित्रिइरहेको छ। सामान्यतयाः एकजनाले एक वर्षमा छ किलो चिनी उपभोग गर्छन्। यस आधारमा सुदूरपश्चिम प्रदेशमा वार्षिक २० हजार मेट्रिकटन बढी चिनीको आवश्यकता पर्दछ।
कैलाली भन्सार कार्यालयका अनुसार कानुनी रुपमा विगत दुई वर्षयता नाकाबाट चिनी आयात भएको छैन। भन्सारबाट चिनी आयात नभए पनि बजारमा छ्यापछ्याप्ती चिनी बिक्री भइरहेको छ। तर, सरकारद्वारा सञ्चालित सुपथ मूल्यको पसलमा भने चिनी छैन।
सुदूरपश्चिममा रहेको दुई वटा चिनी मिलबाट वार्षिक पाँच हजार टन चिनी उत्पादन भइरहेको छ। आन्तरिक आपूर्ति तथा आयातबाट आपूर्ति हुने चिनीको परिमाण र मागको तुलना गर्दा वार्षिक झण्डै आठदेखि नौ हजार मेट्रिक टन चिनी अवैध रूपमा पैठारी भइरहेको भन्सारको तथ्यांकमा रहेको छ।
साल्ट ट्रेडिङ कर्पोरेशन धनगढी वितरण शाखाका अनुसार सुदूरपश्चिम प्रदेशको मागको ठूलो हिस्सा अवैध रूपमा भित्रिने चिनीले धान्ने गरेको छ। वैध रूपमा आयातित चिनीको मूल्य अहिलेको बजार मूल्यभन्दा बढी हुने बताइन्छ। स्रोतका अनुसार धनगढीका सातआठ वटा व्यापारिक फर्मले ठूलो परिमाणमा भारतबाट अवैध रूपमा चिनी भित्र्याउने गरेका छन्।
धनगढीमा अहिले चिनीको मूल्य प्रतिकिलो ९५ रुपैयाँ रहेको छ। भारतको गौरीफन्टा बजारबाट भरियामार्फत् अवैध रूपमा भित्र्याइने चिनीको मूल्य प्रतिकिलो ८० रुपैयाँ पर्ने गर्दछ। सो मूल्यमा खरिद गरेर ल्याइएको चिनी होलसेल पसललाई ८५ रुपैयाँका दरले तथा होलसेल पसलले खुद्रा पसललाई प्रतिकिलो ९० रुपैयाँका दरले बिक्री गर्ने गरेको पाइएको छ। खुद्रा पसलले ग्राहकलाई प्रतिकिलो ९५ रुपैयाँका दरले बिक्री गरिरहेका छन्।
अवैध रूपमा ठूलो परिमाणमा चिनी भित्रिने गर्दा कैलालीमा सरकारको राजश्व संकलनमा पनि प्रभाव परेको छ। साल्ट ट्रेडिङ कर्पोरेशनका अनुसार अहिलेसम्म सरकारले चिनी आयात नगर्दा सुपथ मूल्यको पसलमा चिनी अभाव छ।
दशैं–तिहार तथा छठ जस्ता ठूला पर्वमा उपभोक्ताले चिनी, नुन, खाद्यान्न लगायत वस्तुको प्रयोग बढी गर्छन्। तर, सरकारले सञ्चालन गरेको सुपथ मूल्यको पसलमा चिनी नपाउँदा उपभोक्ताहरु निजी पसल तथा भारतीय बजारमा खरिद गर्न जान बाध्य छन्। धनगढीमा रहेका सुपर मार्केट चौलानी, भाटभटेनी लगायतले सरकारभन्दा सहुलियत दरमा चिनी दिने गरेका कारण सो प्रति स्थानीयको आकर्षण रहे पनि अहिले भारतीय बजार नै प्राथमिकतामा छ।
दशैं, तिहार र छठ पर्वलाई लक्षित गर्दै व्यापार कम्पनी लिमिटेड प्रदेश कार्यालय, धनगढीले सुपथ मूल्य पसल सञ्चालनमा ल्याउँदा पनि चिनी नपाउँदा आकर्षण घटेको छ। धनगढी १ की मेनुका जागरी शुक्रबार चिनी किन्न धनगढीको सहुलियत पसल गए पनि चिनी नपाएको बताइन्।
सुपथ मूल्य पसलमा चिनी नपाउँदा निजी पसलमा महंगोमा खरिद गर्नुपरेको धनगढी ५ जाँइका राधिका ओलीले बताइन्। उनले चाडपर्वका समय चिनी धेरै चाहिने भए पनि तर, सुपत मूल्य पसलमा नराख्दा बाहिरबाट खरिद गर्नुपरेको बताइन्। ‘अरु खाद्यान्न पाइन्छ तर, चिनी पाइँदैन, यसले सुपथ पसल नाममात्रैको भएको छ’ उनले भनिन्।
साल्ट ट्रेडिङ कर्पोरेशन लिमिटेड प्रदेश कार्यालय धनगढीका सहायक प्रबन्धक तेजबहादुर कुँवरले सुपथ मूल्यको पसलमा अन्य खाद्यन्न सामग्री भए पनि चिनी नआएको बताए। विगत ३ वर्षदेखि केन्द्रबाट नै चिनी नपठाएको उनले बताए।
‘अहिले हामी सँग चिनी छैन। यसरी भन्नुपर्दा सुदूरपश्चिम र तराईका जिल्लामा चिनी नै आएको छैन’, उनले भने, ‘हाम्रो यता यो वर्ष गरेर तेस्रो पटक हो। चिनी आयात भएको छैन।,’ उनले अहिले काठमाडौं उपत्यका बाहेक अन्य जिल्लामा चिनी नआएको बताए।
उनले भने, ‘टेन्डर प्रक्रिया आयातका लागि केन्द्रले नै गर्ने हो। तर त्यो अहिले प्रक्रियामै छ। केन्द्रले नै नपठाउँदा यहाँ पनि समस्या भएको हो।’ कार्यालयले चाडपर्व लक्षित गरी नुन, तेल चिउरा, दाल सुपथ मूल्य पसलमा रु दुईदेखि रु सातसम्म छुट दिएर बिक्री गर्दै आएको कार्यालयका सहायक प्रवन्धक कुँवरले बताए। उनले सुदूरपश्चिममा कैलालीको धनगढी, अत्तरिया र टीकापुर, कञ्चनपुरको महेन्द्रनगर, डडेल्धुरा, डोटीको दीपायल र बैतडीको पाटनमा सुपथ मूल्य पसल सञ्चालनमा ल्याइएको बताए।
सरकारले उखु उत्पादनमा ध्यान दिन सकेनः व्यवसायी
कञ्चनपुरमा भागेश्वर सुगर एण्ड केमिकल इण्डष्ट्रिज सञ्चालन गरिरहेका उद्योगी शंकर बोगटीले उखु उत्पादनमा गिरावट आउँदा देशभरीमै चिनी माग अनुसार पूर्ति हुन नसकेको बताए।
उनले वार्षिक १३ लाख मेट्रिक टन चिनी उत्पादन गर्न सक्ने क्षमता भए पनि उखु नपाउँदा सो अनुसार काम हुन नसकेको बताए।
उनले सुदूरपश्चिम प्रदेशमा दुई वटा चिनी मिल भए पनि भारतीय बजारका चिनीले बजार पाइरहेको बताए। उनले भने, ‘हामीले उत्पादन गरेको चिनी यहाँका व्यवसायी तथा उपभोक्ताहरुले नलग्दा अन्यत्र पठाउनुपरेको छ। सरकारले हामीले उत्पादन गरेको चिनी खरिदमा पनि ध्यान दिँदैन।’
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1749367495.jpg)
