दशैंको कोसेली बाजुराको स्याउ, मूल्य प्रतिकेजी १८० मात्र!

अर्थ समाचार

कल्पना घिमिरे आइतबार, असोज १६, २०७९ ०८:०२

काठमाडौं– नेपाली बजारमा अहिले भारतीय र चिनियाँ स्याउको बिगबिगी छ। नेपाली स्याउले भने बजार नपाएको गुनासो किसानहरुले गर्ने गरेका छन्। नेपालमा उत्पादित स्याउ बोटमा नै कुहिएर खेर जाने गरेको विषयमा समाचारमा पनि आउने गर्छ।

बजार पाउनै समस्या भोगिरहेको नेपाली स्याउलाई ‘एग्री डिरेक्ट’ नामक कम्पनीले अनलाइनमार्फत् नेपालभरी बजारीकरण गर्न सुरु गरेको छ। यस वर्ष दशैंको छेको पारेर कम्पनीले नेपालको अर्ग्यानिक स्याउ बिक्री सुरु गरेको छ। दशैंमा उपभोक्ताका लागि अर्ग्यानिक स्याउ ‘कोसेली’ पनि हुने उद्देश्यले अनलाइनमार्फत् बिक्री सुरु गरिएको कम्पनीका सञ्चालक सुहृद चापागाईं बताउँछन्। अहिले दशैंका लागि भनेर उनले बाजुराको स्याउ आफ्नो स्टोरमा राखेका छन्।

काठमाडौंको बानेश्वरमा रहेको यो कम्पनीले चापागाईंले १ वर्ष अगाडि सुरु गरेका हुन्। नेपालको ग्रमिण (पहाडी तथा हिमाली) क्षेत्रमा उत्पादित उपजहरुलाई सहज रुपमा उपभोक्तासम्म पुर्‍याउने उद्देश्यले चापागाईंले एग्री डिरेक्ट सुरु गरेका हुन्। स्याउ, सुन्ताला, जुनार, कागती, कागुनो (कागुन), जुनेलो, मार्सी, कोदो, फापर, अदुवा, अलैँची जस्ता उपजहरु किसानसँग सीधै किनेर ल्याउने र अनलाइनमार्फत् बिक्री गर्ने गरेको चापाइले सुनाए।

चापागाईं १६ वर्ष अघिसम्म एनजीओ र आईएनजीओका काममा खटिन्थे। त्यहाँ काम गर्दा उनले देशका सबै जिल्लामा घुम्ने अवसर पाए। उनको काम नै ग्रामिण कृषिको अध्ययन, अनुसन्धान गर्ने र त्यसको उत्थानका लागि प्रोजेक्टहरु बनाउने थियो। त्यस क्रममा उनले कृषि क्षेत्रका समस्याबारे बुझ्ने मौका पाए।

‘अध्ययनका क्रममा किसानहरु आफूले गर्ने खेती प्रणालीबारे जानकार नभएको पाएँ। कृषिजन्य वस्तु त्यसमा पनि गुणस्तरीय उत्पादन भएका ठाउँमा बजार नपाएको देखेँ। त्यसपछि कृषि क्षेत्रलाई अगाडि लैजान मैले यस (कम्पनी)को सुरुवात गरेको हुँ,’ उनले भने।

उनले दशैंका लागि भनेर मात्रै बाजुराबाट ६ टन स्याउ काठमाडौं ल्याएका छन्। बाजुराको स्याउ प्रतिकिलो १८० रुपैयाँ तिरेर काठमाडौंसहित सहरी क्षेत्रका उपभोक्ताले घरमै बसेर पाउनसक्ने चापागाईंले सुनाए।

‘अहिले फुटपाथ व्यापारीहरूले भारतीय स्याउलाई मुस्ताङको स्याउ, जुम्लाको स्याउ भन्दै बिक्री गरेको हामीले प्रत्यक्ष देखेका छौं। जसको कारण बाजुरामा फलेको स्याउ नै नराम्रो हो कि भन्ने भान आम उपभोक्तालाई परेको छ। उपभोक्ताले नेपाली स्याउ र भारतीय स्याउ चिन्न नसक्नाले पनि यस्तो भएको हो,’ चापागाईं भन्छन्, ‘त्यस्तो बिकट ठाउँबाट ल्याउन कम्ता कठिन छ? कहाँ १०० रुपैयाँमा मुस्ताङको, जुम्लाको स्याउ आउँछ। कतिपय पसलेहरूले पनि मुस्ताङको स्याउ भनेर भारतीय स्याउलाई महँगो मूल्य असुल्ने गरेका छन्। तर हामी भने हाम्रा ग्राहकलाई नेपाली अर्ग्यानिक स्याउ चखाएर विश्वास दिलाउँछौँ।’

पहिलोपल्ट उनले रोल्पाको स्याउ ल्याएर बिक्री गरे। त्यहाँबाट ग्राहकको राम्रो प्रतिक्रिया पाए। त्यसछि झन् उनमा यसप्रति रुचि र जाँगर बढ्दै गयो। उनले ७७ वटै जिल्लाका विभिन्न क्षेत्रमा अध्ययन अनुसन्धान गरे। कुन स्थानमा कस्ता कृषि उपज बजारबाट बञ्चित छन्, ती ठाउँका कृषिजन्य वस्तुहरुलाई बजारमा ल्याउन थाले। अहिले नेपालभरी ओझेलमा परेका गुणस्तरीय खाद्यवस्तुलाई बजारीकरण गर्ने काम गरेको उनी बताउँछन्। ताप्लेजुङको अलैँचीदेखि दार्चुला र जुम्लाको ओखर तथा स्याउ ल्याउन थालेका छन्।

उनको कम्पनीमा अहिले चार जनाले रोजगारी पाइरहेका छन्। चार जनाले अर्डर अनुसारका खाद्यवस्तु पुर्‍याउने काम गर्छन्। अहिले बजारमा नेपाली रैथाने खाद्यवस्तुको राम्रो माग छ। कमाई पनि निकै राम्रो हुँदै गएको सुहृद बताउँछन्।

‘चालिस वटा पसलले अहिले एग्री डिरेक्टमार्फत् फलफूल होलसेल मूल्यमा लिने गर्छन्। र, चार सय जना नियमित ग्राहक छन्। महिनामा एक लाख लगानी गरेँ भने कामदारलाई मासिक तलब दिएर ५० हजार बराबर आफूलाई फाइदा हुन्छ,’ उनले भने।

के हो एग्री डिरेक्टको काम?
एग्री डिरेक्ट एउटा यस्तो अनलाइन व्यापार कम्पनी हो। जसले नेपाली गुणस्तरीय फलफूल तथा विभिन्न खाद्यवस्तुहरु किसानसँग भेटेर किसानले तोकेको मूल्यमा किनेर बजारीकरण गर्ने गर्छ। कृषि उपजहरु कृषकलाई घाटा नहुने हिसाबले किनेर ल्याउँछ। र, उचित मूल्यमा अनलाइनमार्फत् व्यापार गर्छ।

अर्गानिक फलफूलमा स्याउ, सुन्तला, केरा, जुनार लिच्ची, अम्बा, खरबुजा, हरियो किवि, रातो किवि , एभोकाडो, विभिन्न अर्गानिक तरकारीजन्य मसला, दाल, चामल लगायतका थुपै्र खाद्यवस्तुको बजारीकरण गर्छ।

‘अदुवा, बेसार, अकबरे, घिउ र मह गरी ६ वटा उत्पादक चाँहि हाम्रो आफ्नो ब्राण्डमा आउँछ। यीमध्ये थुप्रै खाद्य पदार्थ, दैनिक भान्सामा प्रयोग हुने सेफ फुड हामीले एग्री डिरेक्टमार्फत मार्केट गर्छौँ,’ चापागाईंले भने।

प्राङ्गारिक मल प्रयोग गरेर फलाएका खाद्यवस्तुलाई बढी प्राथमिकता दिने गरेको उनले बताए। कुनै रासायनिक मल प्रयोग भएका छन् भने त्यस्ता खाद्यवस्तु कतिको खानयोग्य छ? कति हानीकारक छ? भनेर परीक्षण गरेर खानयोग्य भए मात्र बजारीकरण गर्ने गरेको सुहृदले बताए।

‘अहिले नेपाली उत्पादन विदेशी बजारमा पनि पुर्‍याउने काम गर्छौँ। एउटा मुग्लान भन्ने अस्ट्रेलिया नेपाली खाद्यवस्तु निर्यात गर्र्ने कम्पनी छ। त्यसमार्फत् हामीले हाम्रो प्रोडक्ट अस्ट्रेलिया पनि पठायौँ,’ उनले भने।

अबको एक वर्ष भित्रमा अन्य देशमा आफैं नै निर्यात गर्ने योजना बनाएको सुहृद बताउँछन्। उनी भन्छन्, ‘विदेशी खाद्य वस्तु आयातमा होइन, अब हामीले स्वदेशी खाद्यवस्तु विदेशमा बिक्री गर्नुपर्छ।’

के हो सेफ फुड?
‘सेफ फुड भनेको केमिकल, फिजिकल र माइक्रोवियल हजाडबाट फ्रि हुनु हो’, सुहृदले भने।

कुन खाद्यवस्तुमा कति केमिकल प्रयोग गरिएको छ त्यो परीक्षण गरिन्छ। खाद्यवस्तु प्रायः प्राङ्गारिक मल प्रयोग गरिएका हुन्छन्। यदि रसायनिक मलको प्रयोग गरिएको छ भने त्यसको परीक्षण गरेर खानयोग्य मानिएको खाद्यवस्तु मात्र बजारीकरण गर्ने गरिएको चापागाईंले सुनाए।