बुटवल- रुपन्देहीकाे बुटवलमा डेंगु रोगविरुद्ध पनि अभियान सुरु भएको छ। कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) संक्रमणकाे जाेखिम रहेकै बेला डेंगुविरुद्धकाे अभियान पनि सुरु भएकाे हाे। बुटवल उपमहानगरपालिकाले नगरका १९ वटै वडाहरुमा स्वास्थ्यकर्मी तथा स्वयंसेवकहरुलाई डेंगु रोगविरुद्ध सावधानी र पूर्वतयारीमा केन्द्रित हुन निर्देशन दिएको छ।
कोराना महामारीसँगै डेंगुको जोखिम समेत बढेको भन्दै समुदायस्तरमा सुरक्षित तरिकाले सचेतनाका कार्यक्रम सञ्चालन गर्न निर्देशन दिइएको हो। महामारीका बेलामा टोलटोलमा गरिएका राहत वितरण र सचेतना अभियानमा खटिएकाहरुलाई नै डेंगु रोगका बारेमा पनि सचेत गराउन लगाइएकाे छ। उपमहानगरले स्थानीय विपद् व्यवस्थापन समिति र त्यस मातहका समुदायस्तरका संयन्त्रलाई महामारीबाट जोगिने उपाय अवलम्बन गर्दै डेंगु रोगका विरुद्धको अभियानमा सामेल गराउने तयारी भएको नगर प्रमुख शिवराज सुवेदीले जानकारी दिए।
महामारीका बेलामा विशेष काम गरिरहेको स्थानीय विपद् व्यवस्थापन समिति र त्यस मातहतको क्रायसिस म्यानेजमेन्ट सेन्टर (सिएमसी)ले समेत यो अभियानमा पैरवी गर्ने छन्। महामारीका असर, प्रभाव र त्यसबाट जोगिने उपायका बारेमा सचेतनाका काम भइरहेकाले अब त्यसैमार्फत डेंगु रोगविरुद्ध पनि विशेष अभियान चलाउन सकिने छ।
लामखुट्टेको बासस्थान खाेजी गरी लार्भा नष्ट गर्नका लागि ‘खोज तथा नष्ट गर’ कार्यक्रम सञ्चालन गरिनेछ। एडिस एजिप्टाई जातको पोथी लामखुट्टेको टोकाइबाट मानिसमा डेंगु रोग लाग्ने गर्दछ। डेंगु सार्ने याे लामखुट्टेको बासस्थान रहेका क्षेत्रको पहिचानका लागि स्वास्थ्य क्षेत्रका प्राविधिकलाई खटाउने र त्यसैका आधारमा खोज र नष्ट गर अभियान चलाइने प्रमुख सुवेदीको भनाइ छ। डेंगु रोग नियन्त्रण र रोकथामका लागि समुदायस्तरमा सचेतना जगाउन विभिन्न संयन्त्रलाई परिचालन गरिने बताउँदै प्रमुख सुवेदीले महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविका, टोल विकास संस्था, राजनीतिक दल, नागरिक अगुवा तथा सञ्चारकर्मीको सहकार्यमा नै अभियान प्रभावकारी बनाइने बताए।
अहिले केही दिनयता लगातार पानी परिरहेको छ। महामारीको रोकथामका लागि झण्डै दुई महिनादेखि बन्दाबन्दी (लकडाउन) छ। यो बेलामा ग्यारेजलगायतका क्षेत्र बन्द हुँदा धेरै ठाउँमा पानी जम्ने अवस्था छ। डेंगु सार्ने लामखुट्टेका लागि अहिले अण्डा पार्न उपयुक्त समय देखिएको स्वास्थ्यकर्मीको भनाइ छ। उनीहरुका अनुसार यही बेलामा खोज र नष्ट गर अभियान सञ्चालन गर्दा प्रभावकारी हुनसक्छ।
बुटवलमा रहेको १९ वटा वडामध्ये डेंगु रोग लगाउन सक्ने लामखुट्टेको उपयुक्त बासस्थान रहेका क्षेत्रको खोजी गरेर त्यहीबाट लार्भा नष्ट गर्ने अभियान सञ्चालनको तयारी भइरहेको उपमहानगरका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत चक्रपाणी शर्माले जानकारी दिए। जोखिमका क्षेत्र निर्धारण र डेंगु सार्ने लामखुट्टेको बासस्थान रहेका क्षेत्रको पहिचान तथा जनवास्थ्यका सेवालाई प्रभावकारी बनाउनका लागि उपमहानगरका स्वास्थ्य शाखाका प्रमुख कुन्दनकुमार सिंह नेतृत्वको स्वस्थ्यकर्मी तथा प्राविधिकको टोलीलाई निर्देशन दिइएको प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत शर्माले बताए।
सिंह नेतृत्वको टोलीले सरोकारवालासँगको सहकार्यमा प्राविधिक परिचालन गर्ने छ र सहरी स्वास्थ्य प्रवर्द्धन केन्द्र तथा स्वास्थ्यचाैकीहरुलाई तयारीमा राख्ने छ। हालको महामारी रोकथामका लागि यहाँका स्वास्थ्य संस्थामा फिवर क्लिनिक सञ्चालन गरिएको छ भने दीर्घ रोगीलाई घरघरमै औषधि पुर्याउनुका साथै स्वास्थ्यकर्मीलाई हटलाइन सेवामा खटाइएको छ।
यस्ता हुन्छन् डेंगु सार्ने लामखुट्टे
एउटा लामखुट्टेको जीवनकाल सालाखाला ३० दिनको हुने गर्छ। एउटा लामखुट्टेले आफ्नो जीवनभर करिब पाँच सयदेखि एक हजारसम्म अण्डा पाने गर्दछ।
संक्रमित लामखुट्टेका सबै अण्डा पनि संक्रमित नै हुने गर्दछन्। यसले सफा र जमेको पानीमा मात्रै अण्डा पार्ने गर्दछ र यसको अण्डा पानीविना पनि महिनौसम्म जीवित रहन सक्छ। यो लामखुट्टेले सामान्यतया उज्यालोमा टोक्ने गर्दछ।
डेंगु एउटा मानिसबाट अर्कोमा सोझै सर्दैन। हरेक अण्डाबाट नयाँ लामखुट्टेको जन्म हुँदा प्रत्येक जीवित लामखुट्टेले डेंगुको विषाणु बोकेको हुन्छ र त्यसले अर्को स्वस्थ मानिसलाई टोकेमा रोगबाट सक्रमित हुन्छ। पोथी जातको लामखुट्टेलाई फुल पार्नका लागि धेरै मात्रामा प्रोटिनको आवश्यकता पर्ने भएकाले पोथी लामखुट्टेलै धेरै रगत चुस्ने गर्दछ। भाले जातको लामखुट्टेले बोट बिरुवाको रस चुसेर जीवनयापन गर्ने गर्दछ।
नेपालमा कहिले देखि देखियो?
नेपालमा डेंगुकाे सन् २००४ मा पहिलो बिरामी (विदेशी) भेटिएको थियो। दुई वर्ष अघिसम्म त नेपालमा यसका बिरामीको पहिचानलाई गोप्य राख्ने गरिन्थ्यो।
पहिलो बिरामी देखिएको दुई वर्षपछि तराई र भित्री मधेशका केही जिल्लामा डेंगुका बिरामीहरु भेटिएका थिए। त्यसको करिब चार वर्षपछि अथात् सन् २०१० मा रुपन्देहीमै यसका बिरामी देखिए। त्यसबेला सबैभन्दा धेरै प्रभाव रुपन्देही, चितवन र नवलपरासी जिल्लामा पर्न गएको थियो। त्यतिखेर आठ सय जना बिरामी देखिएकोमा एक वर्षपछि तीन गुणाले वृद्धि भएर करिब दुई हजार बिरामी देखा परेका थिए। तीमध्ये अधिकांश निको भएका थिए।
डब्लुएचओलाई चिन्ता बढाएको रोग
विगत केही दशकदेखि विश्वभरी नै डेंगु रोगको संक्रमण अत्याधिक रुपमा बढ्दै गएपछि विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ)ले चिन्ता व्यक्त गरेको छ। ५० वर्षमा यो रोगको संक्रमण ३० गुणाले बढेको डब्लुएचओको भनाइ छ।
१२८ भन्दा बढी मुलुकका ३.९ अरब मानिसहरु यस रोगको जोखिमको क्षेत्रमा बसोबास गर्ने गरेका छन्। त्यसमा नेपालका तराई क्षेत्र पनि पर्दछन्। प्रत्येक वर्ष झण्डै ३९ करोड मानिसमा डेंगु रोगको संक्रमण हुने गरेको र त्यसमा २० हजारभन्दा बढी व्यक्तिको मृत्यु हुने गरेको तथ्यांक छ।
लक्षण र चिन्ह
३–१० दिनसम्ममा यसको संक्रमण देखिन सक्छ। १०२ र १०३ डिग्रीसम्मको ज्वरो आउनु, टाउको दुख्ने, पेट दुख्ने, वाकवाकी लाग्ने, आँखाका गेडी दुख्ने, जिऊ र जोर्नी दुख्ने, राताराता बिमीरा आउने हुन्छ।
सामान्यता ज्वरो आएको तीनदेखि पाँच दिनसम्ममा डेंगु ज्वरो देखिने गर्दछ। समयमै उपचार नपाएमा मानिसको मृत्यु हुन सक्छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
