चुनावको छेकमा दल-बदल : जता अवसर, नेताहरु त्यतै अग्रसर

राजनीति

काठमाडौं- दलहरु स्थानीय तहको निर्वाचन केन्द्रित भएका छन्। निर्वाचनसँगै एक पार्टीको नेता-कार्यकर्ता अर्को पार्टीमा प्रवेश गर्ने परम्परागत प्रचलनको पुनरावृत्ति भइरहेको छ। वैशाख ३० गतेको स्थानीय तहका लागि मात्रै होइन, आगामी संसदीय निर्वाचनलाई समेत लक्षित गरेर नेताहरुले दल बदलिरहेका छन्।

गएको दुई महिनाको तथ्य केलाउने हो भने दल बदल्नेहरुको एउटा उद्देश्य देखिन्छ- जता अवसर, त्यतै अग्रसर। उनीहरुले पार्टीको सिद्धान्त, त्यसले आमजनका लागि गरिरहेको काम र उक्त पार्टीप्रति आफ्नो अस्थालाई तपशिलमा राखेको देखिन्छ। यसपल्ट कम्युनिष्टबाट कम्युनिष्ट मात्रै होइन वा लोकतान्त्रिक पार्टीबाट त्यस्तै पार्टीमा मात्रै होइन, अन्यमा पनि पुगेका छन्। झण्डै ४० वर्ष कम्युनिष्ट पार्टीमा काम गरेका सिन्धुपाल्चोकको बलेफी गाउँपालिकाका अध्यक्ष केदार क्षेत्री कांग्रेस बनेका छन्। प्राय एमालेविरोधी मानिएका पार्टीमा काम गरेका मंगलप्रसाद गुप्ता एमाले भए।

बसिरहेको पार्टीबाट अवसर प्राप्त हुने सुनिश्चितता नभएपछि उनीहरुले दल बदलेको उनीहरुकै भनाइबाट प्रष्ट हुन्छ। उदाहरणका रुपमा तत्कालीन संघीय समाजवादी फोरमबाट वीरगञ्जका मेयर बनेका विजय सरावगीको भनाइलाई लिन सकिन्छ। एमालेमा प्रवेश गर्ने क्रममा उनले भनेका छन्, 'मैले पर्सा जिल्लामा फोरमलाई पूरै जिताए। त्यसलाई पार्टीले मूल्यांकन नै गरेन। जुन ढंगले पार्टीले मलाई ट्रिटमेन्ट गर्नुपर्ने थियो त्यसो गरेन। उपेन्द्रजीले मेरो मानसम्मान नै गर्नु भएन।’

चुनाव जित्ने विकल्प खोज्दै एमालेमा गुप्ता

गुप्ताका राजनीतिक जीवनमा एमाले चौथो दल हो। यसअघि तीनवटा पार्टीबाट चुनाव लडिसकेका छन्। दलबदल उनको बानीजस्तै हुन थालिसकेको छ। जनता गएको निर्वाचनमा उपेन्द्र यादव नेतृत्वको तत्कालीन संघीय समाजवादी फोरमबाट चुनाव लडेका थिए। निर्वाचनमा उनी कांग्रेसका अभिषेकप्रताप साहसँग पराजित भए। साहको १९ हजार ९ सय ६६ मत आएको थियो भने गुप्ताको १५ हजार ८ सय ३ मत आएको थियो।

जसपा भन्दा अघि उनी २०७० मा तत्कालीन तराई मधेश लोकतान्त्रिक पार्टी (तमलोपा)बाट सांसद उठेका थिए। २०४८ र २०५६ मा भने उनी कांग्रेसबाट चुनावमा उठेका थिए। सवै निर्वाचनमा ‘उपविजेता’मै चित्त बुझाएका उनी आगामी निर्वाचन जित्नकै लागि एमाले प्रवेश गरेका हुन्।

मधेशी समुदायमा कमजोर रहेको एमालेको पहाडी समुदायमा भने राम्रै पकड छ। राजमार्गको उत्तर भागमा पहाडी समुदायको वर्चस्व भएका कारणले एमालेले विजयनगर गाउँपालिका प्रमुख र शिवराज नगरपालिकामा मेयर जितेको छ।

राजमार्गको दक्षिणतर्फ मधेशवादी पार्टीको वर्चस्व भए पनि उत्तरतर्फको मत निर्णायक हुँदै आएको छ। त्यसैलाई मध्यनजर गर्दै संघीय समाजवादी फोरमबाट दुईपल्ट संविधानसभामा जितेका साह गएको निर्वाचनअघि कांग्रेस प्रवेश गरेर चुनाव लडेका थिए।

गुप्ता उक्त क्षेत्रमा लोकप्रिय रहे पनि फोरमबाट उठेका कारण पहाडी समुदायको मत पाएका थिएनन्। पहाडी समुदायको मत कांग्रेसका साह र एमालेले समर्थन गरेका मिश्रलाई गएको थियो। आफू यही मतले पराजित हुन पुगेको महशुस गरेर गुप्ताले एमाले रोजेका हुन्।

मेयर दोहोरिन एमालेमा सरावगी

वीरगञ्जका मेयर सरावगीलाई एमालेको नीति सिद्धान्तले डोर्‍याएको होइन। पहिलो रुचिको दल पनि थिएन। राजनीतिमा आउनुअघि बरु उनको भावनात्मक निकटता नेपाली कांग्रेससँग थियो। त्यही पार्टीमा गएर मेयर दोहोरिने चाहना असफल भएपछि उनी एमालेमा आइपुगेका हुन्।

उनी आफैंले स्वीकारेका छन्, 'नयाँ पार्टी प्रवेश गर्दा दुईवटा विकल्प थिए एउटा कांग्रेस, अर्को एमाले। काँग्रेसमा जाउँ यति धेरै जनप्रतिनिधिहरु बन्न लाइन लागिरहेका छन्। त्यहाँ धेरै स्कोप नभएकाले गइनँ। एमालेका अध्यक्ष ओलीको राष्ट्रिय भावना र विकासप्रति एउटा भावना देखे। त्यसैले एमाले प्रवेश गरे। अब एमालेबाट राजनीतिक भविष्य अगाडि बढाउँछु।’

व्यापारिक एवं व्यfवसायिक घरानाका विजय सरावगी २०७४ को स्थानीय निर्वाचन हुनुभन्दा पाँच महिनाअघि मात्रै राजनीतिमा प्रवेश गरेका हुन्। राजनितिज्ञले विकास नगरेको भन्दै चुनाव लड्नका लागि उनी संघीय समाजवादी फोरममा प्रवेश गरेका थिए। त्योबेला पनि टिकट फिक्स गरेर राजनीति प्रवेश गरेका हुन् उनी।

त्यसअघि उनी वीरगञ्ज उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष एवं उद्योग वाणिज्य महासंघका केन्द्रीय सदस्य भइसकेका थिए। नेकपा एमाले एमालेका उम्मेदवार बसुरुद्दीन अन्सारी सरावगीसँगको चुनावमा पाँचौं नम्बरमा चित्त बुझाउन बाध्य भएका थिए। अन्सारीले मेयरमै दोहोर्‍याएर लड्ने चाहना राखेका छैनन्। त्यसकारण एमाले बलियो उम्मेदवारको खोजीमा थियो।

सरावगी भन्दा अघि सोही निर्वाचनमा तेस्रो नम्बरमा भोट ल्याएका तत्कालीन राष्ट्रिय जनता पार्टीका उम्मेदवार राजेशमान सिंहलाई एमालेले भित्र्याउने फिक्स गरेको थियो। केही दिनमा औपचारिक कार्यक्रम गरी एमालेमा प्रवेश गर्ने तयारी गरेका सिंहलाई सरावगीले उछिने। सरावगीको एमाले प्रवेशबाट सशंकित बनेका सिंहले फेसबुकमा लेखेका छन्- 'मेयर सरावगीलाई एमालेले पार्टीमा भित्र्याएको छ। अब मैले के गर्दा उपयुक्त हुन्छ?'

विगरगञ्ज मेयर एमाले प्रवेश गरेको विषयलाई जसपा नेता राजकिशोर यादवले स्वभाविकै भएको बताए। ‘चुनावका बेला सबै पार्टीमा छिटफुट घटनाहरु हुन्छन्। हाम्रो पार्टीबाट विरगञ्जको मेयर यस्तो हुनुभयो,’ यादवले भने, ‘फेरि त्यहीँबाट रिपिट गर्न खोजेमा कार्यकर्ताबाट भोट पाउन गाह्रो हुन्छ। टिकट पनि पाइन्छ कि पाइँदैन भन्ने भयो । त्यसैले छोडेको हुन सक्छन्।’ चुनावको मुखमा यस्ता पार्टी प्रवेश भइरहने भएकाले अन्यथा लिन नहुने यादवले बताए।

जिल्ला अध्यक्ष नपाएपछि क्षेत्रीले त्यागे एमाले

सिन्धुपाल्चोकको बलेफी गाउँपालिका अध्यक्ष केदार क्षेत्री २०७४ सालको स्थानीयतह निर्वाचनमा एमालेबाट निर्वाचित भएका थिए। कार्यकाल सकिँनै लाग्दा गत फागुन २४ गते कांग्रेस सभापति एवं प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा, उपसभापति पूर्णबहादुर खड्का, केन्द्रीय सदस्य मोहनबहादुर बस्नेतकोको उपस्थितमा कांग्रेस प्रवेश गरे।

एमाले लगायत ४० वर्ष कम्युनिस्ट राजनीति गरेका क्षेत्री वैचारिक धरातल नमिल्ने कांग्रेस प्रवेश गरे। प्रतिस्पर्धाका हिसाबले पनि जुन पार्टीविरुद्ध यतिन्जेल काम गरे, त्यहीँ प्रवेश गरेर बाँकी राजनीतिक करिअर अघि बढाउन तयार भए।

जीवनको यो मोडमा आएर उनलाई कांग्रेसको लोकतान्त्रिक सिद्धान्तले वशीभूत पारेको होइन। न त एमाले नै मन नपरेर उनी त्यता हिँडेका हुन्। त्यसो हुँदो हो त तत्कालीन एमालेमा माधव नेपालनिकट मानिने उनी एकीकृत समाजवादी रोज्थे।

एमाले विभाजनपछि मूल पार्टीमै बस्ने निधो गरेका उनको चाहना जिल्ला अध्यक्ष बन्ने थियो। प्राय: ठाउँमा सहमतिबाट नेतृत्व चयन गरेको एमालेले उनलाई जिल्ला अध्यक्षमा उम्मेदवारी नै दर्ता गर्न दिएन। एमालेमा आफूले अवसर प्राप्त गर्न सक्ने सम्भावना सकिएको महसुस भएपछि उनी कांग्रेस प्रवेश गरेका हुन्। उनको निर्वाचन क्षेत्रमा हल्ला छ- कांग्रेसबाट प्रदेश सभा सदस्यको टिकट फिक्स गरेका छन्।

‘मैले कमरेड भन्न छोडिए। कमरेड नेपाली शब्द होइन। जय नेपाल नेपाली शब्द हो। जय नेपाल भन्छु,’ प्रवेश कार्यक्रममा क्षेत्रीले भने, ‘मैले ४० वर्ष एमालेमा बसेर काम गरे। बा र आमा एउटै मात्र हुन्छ। दाई, दिदी र काकाहरु धेरै हुन सक्छन्। एमालेमा बाको संस्कृति त्यागेर दाइको संस्कृति अंगाल्न काग्रेसमा आएँ,’ उनले पार्टी छाड्दै गर्दा भने।

गाउँपालिका अध्यक्ष दल बदलेका उपाध्यक्ष

अर्घखाचीको पाणीनी गाउँपालिका उपाध्यक्ष लक्ष्मी गौतम तत्कालीन एमालेबाट स्थानीय निर्वाचनमा निर्वाचित भइन्। एमाले विभाजन भएपछि एकीकृत समाजवादी रोजिन्। त्यो पार्टीमा लामो समय बस्न नपाउँदै गत पुस १९ गते कांग्रेस महामन्त्री गगन थापा, केन्द्रीय सदस्य पुष्पा भुसाल लगायत नेताहरुसहित पाणिनी पुगेर उनलाई पार्टी प्रवेश गराए। उक्त गाउँपालिका वर्तमान अध्यक्ष कांग्रेसका छन्।

एमालेबाट निर्वाचित लक्ष्मीको गाउँपालिका प्रमुख बन्ने रुचि छ। त्यही रुचिका कारण एकीकृत समाजवादीबाट अध्यक्षमा निर्वाचित हुने सम्भावना नदेखेपछि विचारै नमिल्ने कांग्रेस प्रवेश गरिन्। उनलाई विचार र राजनीति भन्दा गाउँपालिका अध्यक्षमा उक्लिन सजिलो एकीकृत समाजवादी भन्दा कांग्रेस सजिलो लागेपछि कम्युनिस्ट विचार त्यागिन्।

अध्यक्षमै उक्लिने रुचिअनुरुप कैलालीको मोहन्याल गाउँपालिका उपाध्यक्ष पूजादेवी बुढा मगर माओवादी केन्द्रमा प्रवेश गरेकी छिन्। उनले सोमबार धनगढीमा आयोजित माओवादीको प्रदेशस्तरीय भेलामा अध्यक्ष प्रचण्डको हातबाट अबीर लगाएर पार्टी प्रवेश गरिन्। एमालेबाट निर्वाचित उनले विभाजनपछि एकीकृत समाजवादी रोजेकी थिइन्।

गाउँपालिकाका अध्यक्ष नवलसिँह रावलको निधनपछि उनी कार्यबाहक अध्यक्ष छिन्। माओवादीबाट अध्यक्षका रुपमा उनले टिकट निश्चित गरेको स्थानीय नेताहरु बताउँछन्।

मन्त्री नपाएपछि एमाले बने विष्ट

नेकपा माओवादी केन्द्रबाट सुर्खेत क्षेत्र नम्बर १ को ‘क’बाट २०७४ सालमा कर्णाली प्रदेश सांसदमा ठम्मरबहादुर विष्ट निर्वाचित भए। तत्कालीन माओवादी जयनुद्धमा सैन्य विभागमा काम गरेका विष्ट सांसद भएपछि मन्त्री हुने आकांक्षा पालेका थिए। तर अवसर पाएनन्।

मन्त्री पद नपाएपछि उनी दुई वर्षअघि नै नै तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले एकलौटी रुपमा बनाएको एमाले केन्द्रीय कमिटीमा पुगे। केन्द्रीय सदस्यको शपथ लिए। दुई बैठकमा समेत सहभागिता जनाएको उनी निकट एक माओवादीले नेताको दाबी छ।

अन्तमा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष प्रचण्डले मन्त्री र पार्टी केन्द्रीय सदस्य दुबै बनाउने फकाएपछि एमाले छाडेका थिए। एमाले छोडेपछि उनी ओलीका 'कट्टर आलोचक' जस्ता देखिएका उनीनिकट अन्य नेताहरु बताउँछन्। प्रचण्डसँग निकटता बढाउँदै लगेका विष्टले मन्त्री र केन्द्रीय सदस्य दुवै पाएनन्। प्रचण्डको बाचा पूरा नभएपछि गत फागुन २५ गते सांसदबाट राजीनामा दिँदै एमाले प्रवेश गरे। उनले माओवादी छोड्दा एमसीसीमा पार्टीले धोका दिएको आरोप लगाए।

अध्यक्ष प्रचण्डले उनको भनाइमा प्रतिक्रियासमेत दिएका छन्। ‘केही-केही साथीहरुको वक्तव्य सुनेर अचम्म लाग्छ। एमसीसीमा पार्टीले यस्तो सम्झौता गरेको हुनाले यो पार्टीमा बस्दैनौं भनेर वक्तव्य जारी गरेको देखें,’ प्रचण्डले भने, ‘अनि पार्टी प्रवेश कहाँ गरे भन्दा एमालेमा। के विचित्रको कुरा हो? यो भन्दा अनौठो र लाजमर्दो कुरा के हुन्छ? जानु नि किरण कहाँ, विप्लव कहाँ, नभए नारायणमान विजुक्छे, मोहनविक्रम सिंह कहाँ जानु।'