६ महिनामै 'यु-टर्न' भएको वीरगञ्जको मनोविज्ञान

निर्वाचन विशेष

स्थलगत : मधेश प्रदेश ६ महिनामै 'यु-टर्न' भएको वीरगञ्जको मनोविज्ञान

नवीन झा शनिबार, कात्तिक १९, २०७९ १९:३४

वीरगञ्ज- ६ महिनाअघि स्थानीय निर्वाचनमा देखिएको वीरगञ्ज महानगरको जनमत अहिलेको आम निर्वाचनमा परिवर्तन हुने देखिएको छ। स्थानीय स्तरका नेता-कार्यकर्ता र मतदातासम्म पुगेर नेपाल लाइभले गरेको स्थलगत रिपोर्टिङमा वीरगञ्जवासीको मनोविज्ञान परिवर्तन भएको पाइएको छ।

स्थानीय निर्वाचनमा मधेश प्रदेशको एक मात्र महानगरपालिका वीरगञ्जमा जनता समाजवादी (जसपा) ले मेयर र नेपाली कांग्रेसले उपमेयर जितेका थिए। २०७४ को प्रतिनिधि सभा निर्वाचनमा भने पर्साका चार वटै क्षेत्रमा तत्कालीन मधेशी गठबन्धनले जितेको थियो।

तर, ४ मंसिरमा हुन गइरहेको प्रतिनिधि सभा र प्रदेश सभा निर्वाचनमा भने यहाँका मतदाताको मनोविज्ञान फेरिएको देखिएको छ।

आसन्न निर्वाचनका लागि दलहरु प्रचार-प्रसारमा व्यस्त छन्। मधेशमा निकै बलिया मानिएका मधेश केन्द्रित दलहरु यो पटकको चुनावी रेसमा भने केही कमजोर देखिएका छन्।

वीरगञ्ज त्यही शहर हो जहाँ मधेश आन्दोलनका क्रममा गरिएको नाकाबन्दीको देश-विदेशमा चर्चा भएको थियो। वीरगञ्ज-रक्सौल जोड्ने मितेरी पुलमा मधेशी पार्टीहरुले त्यतिबेला गरेको २४ घण्टे धर्नाको समाचार देश-विदेशका सञ्चारमाध्यमहरुमा छाएका थिए।

हुन त त्यसअघिका दुई वटा मधेश आन्दोलनमा वीरगञ्ज अग्रमोर्चामा थियो। पहिलो मधेश आन्दोलनपछि उपेन्द्र यादव केन्द्रीय राजनीतिमा उदाए र उनले पार्टीको केन्द्रीय कार्यालय नै वीरगञ्जमा राख्ने र सम्पर्क कार्यालय काठमाडौंमा राख्ने घोषणा गरेका थिए।

यादवले तत्कालीन मधेशी जनअधिकार फोरम नेपालको पार्टी कार्यालय बनाउने उद्देश्यले वीरगञ्जमा जग्गा समेत खरिद गरेका थिए। तर न यहाँ उक्त पार्टीको कार्यालय बन्यो न त फोरम मधेश राजनीतिमा दीर्घकालीन शक्तिको रुपमा छाइरह्यो। जसको बाछिटा अहिले वीरगञ्जमा देखिन थालेको छ।

मनोविज्ञानमा यु-टर्न
अहिलेसम्म भएका तीन वटै मधेश आन्दोलनमा वीरगञ्जको अग्रमोर्चामा देखिएका युवा मधेशी नेता शिजवी सोनी अब आफू मधेश केन्द्रित भनिएका पार्टीबाट राजनीति नगर्ने बताउँछन्। आन्दोलनका बेला मात्रै नेताहरुले क्रान्तिकारी युवाहरुलाई सम्झिने गरेको र अवसरको बेला पाखा लगाउने गरेको उनको भनाइ छ।

वीरगञ्जमा भेटिएका सोनीले राजनीतिको अर्को पाटो पनि खुलाए। उनले मधेशी नेताहरु पार्टीलाई ठूलो बनाउन नचाहेको र त्यसको असर स्थानीय नेता-कार्यकर्तालाई परिरहेको दावी गरे। त्यही भएर आफूले ठूला भनिएका पार्टीबाटै राजनीति गर्ने निधो गरेको उनले बताए।

मधेश आन्दोलनमै वीरगञ्जमा देखिएका चर्चित अर्का युवा अनुहार हुन् सञ्जय यादव। केही समय अघिसम्म लोसपामा रहेका यादवले पार्टीले कुनै भूमिका नदिएको गुनासो गर्दै पार्टी परित्याग गरेका थिए। यादव अहिले बारा- १ को खबाट प्रदेश सभामा स्वतन्त्र उम्मेदवार बनेका छन्।

सोनी र यादवको मनोविज्ञानले मधेशी जनमानसको प्रतिनिधित्व गर्छ। वीरगञ्जको आन्दोलनमा अग्रमोर्चामा रहेका सद्भावना पार्टीका पुराना नेता शिव पटेल पनि गत स्थानीय निर्वाचनको क्रममा एमाले प्रवेश गरेका थिए।

यसरी मधेशमा भएका तीन वटा आन्द्योलनका क्रममा देखिएको मनोविज्ञान पछिल्लो समयमा लागातार क्षयीकरण हुँदै गएको देखिन्छ। र, पुराना शक्ति कांग्रेस र एमाले मधेशमा विस्तारै लयमा फर्कने क्रममा देखिन्छन्।

केन्द्रीय नेतृत्वप्रति आक्रोश
आन्दोलनको केन्द्र रहेको वीरगञ्ज होस् वा मधेशका अन्य कुनै ठाउँ, पार्टी पंक्तिमा केन्द्रीय मधेशी नेतृत्वप्रति आक्रोश देखिएको छ। स्थानीय नेता-कार्यकर्ताले केन्द्रीय नेताहरु आफ्नै स्वार्थको राजनीतिमा मात्र लागेकोले मधेशमै मधेश केन्द्रित दलहरु क्षयीकरणको बाटोमा लागेको दावी गरेका छन्।

‘वीरगञ्जमा कांग्रेस, माओवादीसहित एमाले लगायतका दलहरु पनि मधेश आन्दोलनमा सहभागी हुनैपर्ने अवस्था हामीले सिर्जना गरिदिएका थियौं,’ युवा नेता सोनीले भने, ‘तर केन्द्रीय नेतृत्वले त्यसलाई क्यास गर्न सकेन।’

कांग्रेस र एमाले साथविना यो पटक निर्वाचन लड्न मधेशी नेताहरुले नसक्नु मधेश राजनीतिका लागि दुर्भाग्य भएको सोनीको भनाइ छ। यसले अब मधेशमा कांग्रेस-एमालेविना राजननीति गर्नै सकिँदैन भन्ने मनोविज्ञान स्थापित भएको उनी बताउँछन्।

'केन्द्रको सरकारमा सहभागी हुनदेखि निर्वाचनसम्म कांग्रेस र एमाले नै चाहिने भएपछि मधेशी पार्टी के कामका लागि?,' सोनीको प्रश्न छ।

गत वैशाखमा एमाले प्रवेश गरेका नेता पटेल भने मधेशी पार्टीका शीर्ष नेताहरुले आफ्नो व्यवस्थापनको राजनीति मात्र गर्ने गरेकाले स्थानीय स्तरमा ठूला पार्टीहरुप्रति विस्तारै आकर्षण देखिन थालिएको बताउँछन्।

‘ठूला पार्टीहरुमा स्थानीय नेता-कार्यकर्ताको पनि विभिन्न तहमा व्यवस्थापन हुन्छ,’ पटेल भन्छन्, ‘तर मधेशी शीर्ष नेताहरु आफूबाहेक अरुतिर कहिल्यै ध्यान दिँदैनन्।’